6 Şubat’ta merkez üssü Kahramanmaraş olan ikiz depremler Türkiye’yi yasa boğarken, diğer taraftan yurtta yaşayan tüm vatandaşlarda endişe yaratmaya başladı. 7,7 ve 7,6 büyüklüğünde iki depremi 9 saat arayla yaşayan Kahramanmaraş ve diğer 9 ilde binlerce yaralı sağ çıkarılırken binlerce vatandaşımızın cansız bedeni enkaz altında kaldı.

Tüm ülkeyi sarsan olayın ardından Türk halkı bulundukları yerlerin deprem haritası üzerinde nerede olduğuna ve olası depremde ne kadar etkilenebileceklerini araştırmaya başladı.

Biz de Ünye Vizyon Gazetesi olarak, konuyu uzmanına sorduk. İYİ Parti Belediye Meclis Üyesi ve Jeoloji Mühendisi Murat Çıraklı ile “Ünye’de deprem yaşayacak mı?”, “Olası bir depreme Ünye’ye kadar hazır” ve “İmar Affı Doğru Karar Mıydı?”  gibi merak edilenleri sizler için sorduk. Jeoloji Mühendisi Murat Çıraklı konuyla alakalı tüm merak edilenleri yanıtladı.

MERAL KORKMAZ (M.K): ÖNCELİKLE SİZİ TANIYABİLİR MİYİZ?

MURAT ÇIRAKLI: Adım Murat Çıraklı. Jeoloji Mühendisiyim. Yaklaşık yirmi beş yılı aşkın süredir mesleğimi serbest piyasada devam ettiriyorum.

M.K: Bu deprem Ordu’da ya da Ünye’de olsa idi durum ne olurdu?

M.Ç: Türkiye’nin jeolojik yapısı deprem kuşağı üzerinde yer alıyor, bu kaçınılmaz. 6 Şubatta Kahramanmaraş merkezli yaşanan depremle Türkiye bir şoka girdi. Etki alanı yıkım derecesinde bulunan aktif 10 ili kapsadı. Oradaki insanlar neden bunu bu kadar hissetti derseniz; Deprem bir akımdır, sarsıntıdır. Özellikle Hatay, Gaziantep ve Kahramanmaraş bölgeleri ciddi yıkımla karşı karşıya kaldı. Kahramanmarşa/Pazarcık’ta olan depremi Ordu hissetti. Bizim bölgemizdeki zemini yumuşak. Alüvyon, kirli zeminler yani suya doygun zeminler bunu birebir yaşadı.

M.K: ÜNYE’DE HANGİ BÖLGELER ETKİLENDİ?

M.Ç: Mesela, bizim Kaledere Mahallesi yaşadı, 15 Temmuz Meydanı bölgesi yaşadı. Fevziçakmak, Bayramca, İpekyolu ve Gürecülü de kısmen yaşadı bu sarsıntıyı.

M.K: NEDEN HİSSETTİK?

M.Ç: Niye bunu birebir hissettik? Deprem sarsıntının bir akımıdır. İletişimdir yani. Haliyle yumuşak sulu zeminlerde elektrik akımı gibi düşünmek lazım. Bir sarsıntı, sert zeminlerde ilerlemesi sert olur, vurup çarpar keserek devam eder. Ama sulu zeminlerde bire bir etkili olur. Haliyle bizim yaşadığımız bölge suya doygun.

Öğlen yaşanan deprem Atatürk Mahallesi'nde ve bazı yerlerde hissedildi. Büyüklük ve şiddet ayrıdır. Büyüklük depremi olduğu anında yaşanan ölçüdür. Şiddet yansımasıdır. Bize yansıma şiddeti bizim bölgemize merkezlerde 4 civarında yansımıştır. Ama bu oran sert zeminlerde 3 şiddetinde hissedilmiştir.

M.K: YAŞANAN DEPREM NASIL OLUŞTU?

M.Ç: Gelelim bugüne... Özellikle kendi bölgemize baktığımız zaman bizim bölgemizde birebir etkileyecek deprem kuşağı fay hattı “Kuzey Anadolu Fayı”…

Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu yani iki tane büyük fay hattı var. Şu andaki Doğu Anadolu Fayı da değil.  Fayın üzerinde çatlaklardan oluşuyor. Fay kendi patlayan bir şey değil. Şimdi Doğu Anadolu Fayı Rusya tarafından gelip bahsettiğimiz, illeri kapsayan, yanından geçen ve Hatay üzerinden Suriye bölgesi giden bir fay hattı…

Kuzey Anadolu fayı ise, Marmara Denizi'ni kapsayıp, Ege Denizi'nden başlayıp Marmara Denizi’nin içinden geçen daha sonra Düzce, Amasya, Tokat’tan Erzincan’a kadar giden bir hat…

Doğu Anadolu Fayı ile Kuzey Anadolu Fayı kesim noktasında Erzincan var. Haliyle, Doğu Anadolu Fayı’nda kırık ve çatlaklar oluştuğu için hem düşey atımlı hem yatay atımlı ikisi bir arada yaşandı. Göçükler oluştu 4-5 metrelik. Birinci depremde enerji boşalıyorken, yüzeye doğru çıktıkça diğer kırık ve çatlakları tetikledi. İkinci depremi ortaya çıkardı.

En riskli bölge Adana ve Hatay’da yeni oluşan kırık ve çatlaklar da Doğu Anadolu Fayı’nın uzantısı olan Adana üzerinde yeni kırıklar oluştu. Nasıl ki, Pazarcık depremi Elbistan depremini tetiklediyse, bilimsel verilere göre Adana üzerinden oluşan kırıklar da Hatay ve Adana üzerinde risk oluşturdu.

M.K: PEKİ ORDU/ÜNYE BÖLGEMİZ DEPREM BÖLGESİ Mİ? TEKKİRAZ’IN BİRİNCİ DERECE DEPREM BÖLGESİ Mİ?

M.Ç: Niksar… %100 deprem bölgesi. Amasya ve Tokat üzerinden fay geçen bir bölge. Bize de uzaklığı 100 km civarında. Bizim bölgemiz Niksar’a 100, Akkuş’a 60 km ama bilimsel olarak bu mesafeye yol mesafesi olarak değil, kuş bakışı olarak değerlendiririz. Haliyle baktığınızda fay hattına yakınlığımız 30 km diyebiliriz. Buranın bölgesel olarak da enerji birikimi olmuştur. Beni özellikle tedirgin eden Tekkiraz’ın birinci derece deprem bölgesine geçmiş olmasıdır.

Türkiye üzerinde güneydoğudan kuzeybatıya doğru bir itekleme var. Diğer yandan da Kuzeydoğudan batıya doğru bir itekleme var. Alttaki plaklar-bloklar çarpışmadan dolayı kırılıp yeni çatlaklar oluşuyor. Bu sürekli böyle devam eder.

Zannedilmesin ki, Ünye her zaman 3. derece bölge kalır ya da Tekkiraz 1. derece bölge olarak kalır. Bu çarpışmalar sonucu oluşan çatlak ve kırıklar fayın yönünde değişiklikler meydana getirir. Zaman ve süre içerisinde değişir. Riskimiz her zaman devam ediyor. Tedbirli olmamız gerekiyor.

M.K: ÜNYE’DE YAPILARIN DURUMU NEDİR? DEPREME DAYANIKLI MI?

M.Ç: Yapılarımız çok eski yapılar. Özellikle 2018 yılında çıkan deprem yönetmeliği yasalarıyla birlikte binalar depreme uygun yapılması gerekiyor. Yapı denetim sistemi devreye girdi. Mutlaka yapıların denetlenmesi lazım.  Özellikle bahsettiğim bölgelerimiz sıkıntılı. Kimseyi korkutmak istemiyorum ama gerçeklerde var maalesef. Mutlaka denetimlerin yapılması lazım.

M.K: TOKAT’TA OLASI BİR DEPREMDE ÜNYE NASIL ETKİLENİR?

M.Ç: Buna cevap vermek istemiyorum çünkü durum hiç iyi değil. Bu şiddette bir deprem yaşansa Ünye’nin %60’ını yok eder. Ama Ünye’de bu büyüklükte bir deprem beklemiyorum. Ünye’de uzman gözüyle 5-5,5 üzerinde büyüklük barındıran bir deprem beklemiyorum. Çünkü, merkez üssü Tokat olursa, bize yansıması büyüklük olarak 5,5’u geçmez tabi kestirmek mümkün değil. Ana merkez etkilenecek en çok.

Kod farkından ve dağlık arazi olmasından dolayı depremdeki sarsıntı kademe kademe olacaktır. Bina yaparken statik projesi yapan arkadaşlarımız dikey veya yatay şekilde proje yapar. Bunun nedeni şiddetin yönüne göre hesaplanıyor olmasıdır. Deprem yatay olursa, şiddet yönü farklı olursa binayı yıkıp geçer. 2018 deprem yönetmeliğinden sonra bunlar hesaplanıyor. Öncesi yapılan binalarda bu hesaplamalar yoktu.

M.K: SAĞLAM ZEMİN NEDİR?

M.Ç: Zemin yapısı her yerde aynı değil. Yüksek katlı binalar bazı yerde yıkılmaz, bazı yerde yıkılır. Örneğin, Ünye’de kıyı kesimlerinde 20-25 m’ye kadar sağlam zemin yok. Kaya dediğimiz sağlam zemin yok. Kum veya alüvyon özelliği taşıyor. Temeli sağlam tutmak zorundasınız. Veriler ortaya koyuyor. İyileştirme gereken zeminler. Ünye’nin üst bölgelerindeki zeminle belediye ve sahil kesiminde bulunan zemin arasında afaki fark var. Yüksekler sağlamlaştırma gerektirmeyebilir. Çünkü tabanda kendini tutan sağlam zemin var. Aşağılarda ise, elektrik akımı gibi yıkıma sebebiyet veren zemine sahibiz. Geçmişte bu hesaplamalar yapılmadı.

M.K: ÜNYE’DE SAĞLAM ZEMİN VEYA KÖTÜ ZEMİNLER NEREDE?

M.Ç: 15 Temmuz Meydanı’nın bulunduğu alan ve Sanayi bölgesi ile Fevziçakmak Mahallesi, İpekyolu, Bayramca ve Gürecülü Mahallesi bölgelerimiz yumuşak zemin. Yani, deniz suyuna yakın, suya doygun zeminler sıkıntılı zeminler. Sert zeminde hissedilen 3 büyüklüğünde bir deprem, sulu zeminde 5 büyüklüğünde hissedilir.

Gelelim sağlam zeminlere… Deniz seviyesinden yukarıya doğru çıktıkça zemin sertleşiyor.

Dikilitaş yani eski hastane bölgesi çok aşırı sert, handezit dediğimiz bir zemindir. Kumtaşı handezit zemindir. Çok sert zemin olarak bilinir. O bölge öyle. Daha ileriye gidersek, kıyı kenar çizgisinden yukarıya doğru gidildiğinde Atatürk Mahallesi, Çamurlu Mahallesi ve Gölevi Mahallelerinin yukarısına doğru sert zemin yani kum taşı olduğunu gördük. Kaya zeminlerde uygulanan statik hesaplamalarına bakıldığında daha tutarlı ve dayanıklı zeminler oluyor.

En büyük sıkıntı tuzlu deniz suyunu çekerek suya doyan toprak. Demir, tuzlu suyun çözelti etkisiyle paslanma yapıyor, bu da demiri ve binayı çürütüyor. Şahsen, kanaatime göre Kahramanmaraş’taki depremin devam edeceği yönünde.

M.K: İMAR AFFI DOĞRU KARAR MIYDI?

M.Ç: Çok yanlış bir karardı. İmar affında denetim yapılmadan, sadece kalem kâğıtla proje üzerinde yapılan çalışmalar ruhsat izni olmayan binalara taşıyabilirliğinin üzerinde bina yüküne izin verdiği için yıkımlara sebep oldu. Mesela, 4 kat üzerinden statik hesaplama yapıyorsun ama daha sonra üzerine 2 kat daha yapılıyor; Bu da binanın dengesini bozarak binayı zayıflatıyor. İmar affının depremde etkisi mutlaka olmuştur. Ceza kesmek çözüm değil.  İmar affını ortaya koyan irade ve düşünce dahi imar barışı adı altında denetleme yapılmadan izin verilmesi son derece yanlış bir karardır. İlave kat ruhsatı verildi geçtiğimiz yıllarda. Ama,  bu imar barışı adı altında belli bütçeye destek vermesi adı altında uygulandı.

Her depremde olduğu gibi bunları konuşuyoruz ama önemli olan ders alabilmek ve tedbir alabilmek. İnsan hayatının söz konusu olduğu yapı çalışmaları dost-arkadaş ilişkisiyle yürütülemez. O nedenle önce insan hayatı diyorum ve bir an önce tedbir almaya davet ediyorum.” Dedi.

Röportaj/Meral KORKMAZ